1. DÜZ ÖRME BERE KESİMİ
Başa giyilen soğuklardan korunmak için kullanılan aksesuarlardır. Şapkadan farkı kış
aylarında tercih edilirler ve yapımları şapkalardan daha kolaydır. Bereler kulaklı, siperli, ön
kısımları kıvrımlı olarak çeşitlendirilebilir.
Resim 1.2: Bere resim örnekleri
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4
Düz Örme Kumaş: Belirlenen bere modeline göre düz örme kumaş seçimi yapılır.
Resim 1.3: Bere örme kumaş örnekleri
5
1.1. Model Analiz İşlemleri
MODEL ANALİZİ
FİRMA ADI: BEDEN NU: M İŞ NU:
SAYFA NU:
ÜRÜN: Düz örme şal TARİH: SEZON:
GRAFİK ÇİZİMİ MODEL ANALİZİ
Tepede dört dikiş
uygulanan bir bere
modelidir
Düz kumaş üzerine
kalıplı kesim uygulanıp
overlok makinesinde
dikilerek şekil
verilecektir.
ÖLÇÜLER PARÇA LİSTESİ
A Bere boyu 30+2 cm
B Bere eni (Tam en-çevre) 62+2 cm
Ölçüler cm cinsinden verilmiştir.
Dikiş payları dâhil ölçülerdir.
Dikdörtgen fitilli örme
kumaş
Tablo 1.1: Model analiz föyü
1.2. Asgari Çalışma Talimatı Hazırlama İşlemleri
Dikişler
Bere model ve kumaş özelliğine göre dikiş makineleri seçilir. Örgü kalınlığına
uygun kalınlıkta overlok makinesi seçilmelidir.
Dikiş payları örme kumaş genelinde 1 cm olarak kullanılır.
Düzgün bir dikiş için overlok iğne ayarları yapılmalıdır. .
Dikimde kullanılacak ipliklerin mumlanmış olması gereklidir.
Makineye parçalar dikilmek üzere yerleştirildiğinde dikiş paylarının her işlemde
ters yüzde kalmasına dikkat edilmelidir.
6
Ütüleme
Ütü işleminde dikişlerde parlama yapmadan dikiş hatlarının net bir görüntüye
kavuşturulması sağlanmalıdır.
Ütüleme işlemi sırasında ölçü kontrolü yapılmalıdır.
1.3. Kalite Niteliklerini Belirleme İşlemleri
Kalite nitelikleri formunda, dikişlerin ya da ürün üzerinde yapılan çalışmaların olması
gereken ölçüleri ve toleransları verilir. Bu formdaki ölçülere göre ürünlerin kalite kontrolü
yapılır.
Kalite nitelikleri tamamen müşteri talepleri doğrultusunda belirlenir.
Tolerans: Model çalışmasında istenilen ölçülerdeki 1cm’lik sapmalar.
KALİTE NİTELİKLERİ
Ürün: Düz örme bere
İşlem Basamağı:
Kalite Niteliği
Tolerans
Nu Tanımlama Standart + -
Baş genişliği 1 1 1
Baş boy 1 1 1
Overlok çekim düzgünlüğü 0,5 0,5 0,5
Kontrol edildi Tarih
1.4. Kesim Öncesi Hazırlık İşlemleri
Kesime başlamadan önce düz örme kumaş çeşitli aşamalardan geçirilmelidir. Bu
aşamalar sırası ile aşağıdaki gibidir.
Düz örme kumaş üzerinde abraj(iplik ve renk düzgünsüzlükleri) kontrol edilir.
Birden fazla renkle örülmüş ise renk uyumuna bakılır.
Örgü hatalarının kontrolü yapılır.
May sayılarak örgünün tuşesi kumaş ele alınarak yumuşaklığı (tutumu)kontrol
edilir.
Örülen kumaşın ölçü föyüne göre en ve boy ölçüsü kontrol edilir.
Örülen kumaşın lekeli olup olmadığının kontrolü yapılır.
İlmek kaçığı, patlak, sökük olup olmadığı tüm bu özellikler açısından kumaşın
kontrolü yapılır.
Örme kumaşı kesim öncesi ilk ütüsü tekniğine uygun yapılır.
7
1.5.Düz örme Bere Kesim İşlemleri
UYGULAMA FAALİYETİ
Tepesi Dört Dikimli Bere Model Kalıbı
Yukarıdaki kalıbı uygulayarak bere kesimini yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
Atölye önlüğünüzü giyiniz.
Bere kesimi için araç ve gerecinizi hazırlayınız. Mezura, makas, ütü, kalıp,
çizgi taşı.
Bere kumaş parçasını hazırlayınız. Örme kumaş kontrolünüzü
kesim öncesi tekrar ediniz.
UYGULAMA FAALİYETİ
8
Kumaşı katlayınız ve yan tarafına overlok çekiniz. Kumaşı boyuna katlamayı
unutmayınız.
Overlok çektiğiniz kumaşa kalıp yerleştiriniz.
Çizgi taşı ile çiziniz.
Çizgiyi kaydırmadan çiziniz.
9
Kumaşı kesiniz. Kesim yaparken kumaşı
kaydırmamaya özen
gösteriniz.
Kesimini yaptığınız kumaşı dikime hazırlayınız. Kesim aletlerini dolaba
kaldırmayı unutmayınız.
10
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Uygulama Faaliyeti’nde yapmış olduğunuz çalışmayı kendiniz ya da arkadaşınızla
değiştirerek değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Bere kesimi için malzemelerinizi hazırladınız mı?
Bere kumaşının yan tarafını overlok ile birleştirdiniz mi?
Kumaşın üzerine kalıbı doğru yerleştirip çizdiniz mi?
Kesim işlemini tekniğe uygun olarak yaptınız mı?
İşi zamanında bitirdiniz mi?
TOPLAM
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa, Öğrenme Faaliyeti’ne geri
dönerek işlemi tekrarlayınız.
11
ÖĞRENME FAALİYETİ-2
Dikim planı doğrultusunda kalite niteliklerini belirleyip düz örme bere dikimini
yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Sektörde, üretimde kullanılan dikim planı örnekleri ile bant usulü bere dikim
işlemlerini araştırınız. Gözlemlerinizi sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. DÜZ ÖRME BERE DİKİMİ
2.1. Bere Dikim Planı Hazırlama İşlemleri
Dikim planı, bere dikimindeki işlem basamakları ile bu işlem basamaklarında
kullanılan makineleri gösteren formdur. Bu form ile kullanılacak makinelere göre üretim
bandı oluşturulur ve bu sıraya göre üretim yapılır. Bir parça üzerindeki işlemler
tamamlanarak parçalar birbirine monte edilecek şekilde dikim planı hazırlanmalıdır.
DİKİM PLANI
Ürün: Düz örme bere dikimi Tarih:
Hazırlayan: Sezon:
Üretim
sıra Nu
Akış Basamakları Çalışma Aracı Tahmini
Zaman
Ölçülen
Zaman
1 Bere tepe kısmının dikilmesi Overlok
2 El işi El işi bölümü
3 Bitmiş ütü yapma Ütü
4 Kalite kontrol Kalite kontrol
nitelikleri
2.2. Makine Parkını Belirleme İşlemleri
Bere Dikiminde Kullanılacak Dikim Makineleri
Overlok makinesi
ÖĞRENME FAALİYETİ-2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
12
Makine Parkını Belirleme
2.3. Bere Ön Hazırlık İşlemleri
Overlok makinesinin ipliklerinin kumaşa uygun renkte takılacaktır.
Bere kumaş parçalarının ölçülerine dikkat edilerek dikim yapılacaktır.
Overlok makinesinin dikiş kontrolleri örnek parça üzerinde yapılacaktır.
2.4. Bere Dikim İşlemleri
UYGULAMA FAALİYETİ
OVERLOK
EL İŞİ
ÜTÜ
KALİTE KONTROL
UYGULAMA FAALİYETİ
13
Yukarıda resmini gördüğünüz tepesi dört dikimli berenin dikiş işlemlerini yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
Atölye önlüğünüzü giyiniz.
Bere dikim için overlok makinesinin ipliklerini
takınız.
Düzgün dikiş
uygulayabilmek için
örnek kumaş üzerinde
dikiş denemeleri yapmayı
unutmayınız.
Kesim işlemini yaptığınız bere kumaş parçasını
hazırlayınız.
Bere kumaşın tepesinin sağ ve sol yan taraflarını
Overlok ile dikiniz. Overlok dikişini yaparken
kumaşı kaptırmamaya
özen gösteriniz.
Kumaşı açarak karşılıklı dikiniz. İki kenar dikişlerinin
karşılıklı gelmesine
dikkat ediniz.
14
Dikiminizi kontrol ediniz. Dikişlerin karşılıklı
gelmesini kontrol etmeyi
unutmayınız.
El işini yapınız. İplikleri içe doğru
çekmeye özen gösteriniz.
15
Makinenizin şalterini kapatınız. Atölyeyi temizlemeyi
unutmayınız.
Çalıştığınız tepesi dört dikişli bere modelinin tepesi altı dikişli modelini bu çalışmadan
yararlanarak uygulayınız.
16
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Uygulama Faaliyeti’nde yapmış olduğunuz çalışmayı kendiniz veya arkadaşınızla
değiştirerek değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Düz örme bere dikimi
Overlok ipliğini bere kumaş renginde overlok makinesine taktınız mı?
Bere kumaşının tepe kısmının iki yan tarafının dikimini yaptınız mı?
Bere kumaşının arasını açarak dikim uyguladınız mı?
Dikim kontrolünü yaptınız mı?
El işlerini yaptınız mı?
İşi zamanında bitirdiniz mi?
TOPLAM
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa, Öğrenme Faaliyeti’ne geri
dönerek işlemi tekrarlayınız.
17
ÖĞRENME FAALİYETİ-3
Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda uygun ortam
sağlandığında düz örme bere, son ütü ve son kontrol işlemlerini yapabileceksiniz.
Sektörde, üretimde kullanılan dikim planı örnekleri ile bere örme işlemlerini
araştırınız. Gözlemlerinizi sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
3. DÜZ ÖRME BERE SON ÜTÜ VE SON
KONTROL İŞLEMLERİ
3.1. Bere Son Ütüleme İşlem Sırası
Son ütü, dikimi bitmiş aksesuarın ütülenmesi işlemidir. Son ütüde aksesuara form
verilir, varsa basit hataları düzeltilir. Berenin dikim işlemlerinin tamamlanmasından sonra
son ütüsünün (bitmiş ütüsünün) yapılması gereklidir.
3.2. Son Kontrol İşlemleri
3.2.1. Duruş Formu Kontrolü
Dikişi biten berenin duruşunun düzgünlüğü kontrol edilir.
Resim 3.1: duruş fornu
ÖĞRENME FAALİYETİ-3
AMAÇ
ARAŞTIRMA
18
3.2.2. Ölçü Kontrolü
Bere boy ve çevre ölçülerinin kontrolü yapılır. İstenilen ölçüler ile karşılaştırılır.
Verilen toleranslar dışındaki ölçüler yeniden çalışılır.
3.2.3. Dikim Kontrolü
Berenin bütün dikişleri kontrol edilir. Overlok dikişlerinde kaçık olup olmadığına
bakılır. Overlok dikişinin düzgünlüğüne bakılır. Düzeltilmesi mümkün olan yerler var ise
düzeltilir.
3.2.4. Malzeme Uyum Kontrolü
Dikim sırasında overlok ve makinesine aynı renkte iplik takılacaktır.
3.2.5. Son Ütü Kontrolü
Ütü ile dikiş büzülmeleri düzeltilebilir, esneyen yerler toparlanabilir, ölçü
bozuklukları giderilebilir.
Ölçü değişikliklerini,
Dikişlerde kayma olup olmadığını,
Esneme olup olmadığı,
Düz ilmeğin kayıp kaymadığının kontrolleri yapılır.
3.3. Kritikler Doğrultusunda Düzeltme İşlemleri
3.3.1. Kalıpta Düzeltme
Dikimi biten berenin ölçüleri yukarıdaki uygulama faaliyetinde de anlatıldığı gibi
kontrol edilir. Düzeltilemeyecek ölçü bozuklukları var ise kalıba geri dönülerek düzeltilir.
3.3.2. Dikiş Tekniklerinde Değişiklik
Overlok makinesinde tekniğine uygun şekilde dikimi yapılan bere kumaşı overlok
dikimleri kontrol edilir. Dikişte atlama sökülmeler var ise düzeltme yapılır.
19
ÖĞRENME FAALİYETİ 4
Şapka ana ve yardımcı malzeme seçimini model özelliğine göre seçebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Sektörde üretilen triko şapka modellerini inceleyiniz. Gözlemlerinizi sınıfta
arkadaşlarınızla paylaşınız.
Resim 4.1: Şapka resim örnekleri
4. ŞAPKA ANA MALZEMELERİ
4.1. Şapkanın Tanımı ve Çeşitleri
Başa giyilen başlık anlamında Latince adı “cappa” olan bir kelimedir. Bay, bayan ve
çocukların gerek aksesuar, gerekse sıcak veya soğuktan korunmak için giydiği kumaş, hasır,
fötr veya çeşitli yün, pamuk türü ipliklerden yapılmış değişik desen ve şekillerde olan
kıyafeti tamamlayan bir aksesuardır.
Şapka, başlık (tepe), kenar olmak üzere iki bölümden oluşur.
ÖĞRENME FAALİYETİ-4
ARAŞTIRMA
AMAÇ
20
Başlık (Tepe):
1. Tek parçalı başlıklar
Resim 4.2: Tek parçalı başlık örneği
2. İki parçalı başlıklar
3. Üç parçalı başlıklar
4. Dört parçalı başlıklar
5. Altı parçalı başlık
6. Sekiz parçalı başlık olarak adlandırılır.
Resim 4.3: Sekiz parçalı başlık örneği
21
Kenarlar
1. Yarım kenar (viziyer, siper)’lı şapkalar
2. Kaplın kenarlı şapkalar
3. Kloş kenarlı şapkalar
4. Katoniye kenarlı şapkalar
5. Proton kenarlı şapka olarak adlandırılır.
Örme makinelerinde kesim uygulama tekniği ile biçimlendirilen şapka çeşitleri:
Bu tür üretimi yapılan şapkalar tamamı ile makinede tasarlanarak üretilen çeşitlerdir. Siper
örgüsü de dâhil olmak üzere örme makinelerinde şekil verdirilerek şapka üretimi yapılır.
Plastik siper parçası, el işi ile siper kısmına geçirilir. Triko sektöründe tercih edilen üretim
sistemidir.
Resim 4.4: Örme makinelerinde keserek biçimlendirilen şapka örneği
Keserek biçimlendirilen şapka çeşitleri: Örme kumaş makineden kesim işlemi
yapılmadan düz olarak üretilir. Daha sonra örme hazır giyim bölümünde keserek biçim
verilir.
22
Resim 4.5: Keserek biçimlendirilen şapka örnekleri
GENEL OLARAK ŞAPKA;
Statü sembolüdür.
Kıyafetin veya üniformanın parçasıdır.
Güneş ve soğuktan koruyucudur.
Siyasi ve dinsel mesaj taşır.
Cezbedici ve dikkat çekicidir.
Görünüşe otorite, itibar ve güven verir.
Kıyafeti tamamlayan bir aksesuardır.
4.2. Düz Örme Şapka Bölümleri
Şapkalar iki bölüme ayrılırlar bunlar başlık (tepe) ve kenar (siperlik) olarak
adlandırılır.
Başlık (Tepr) : Başın üst kısmını örten bölüm
Kenar (Siper, Yarım Kenar, Vizyer): Başlığın ön kısmında hilal şekline benzeyen
kısımdır.
23
Başlık (Tepe)
Resim 4.6: Başlık
Kenar (Siper, Vizyer)
Resim 4.7: Kenar
4.3 Düz Örme Şapka Üretiminde Kullanılan Malzemeler
Düz Örme Kumaş: Belirlenen şapka modeline göre düz örme kumaş seçimi yapılır.
Kumaşın ince olması esnek olması tercih edilir.
24
Resim 4.8: Şapka örme kumaş örnekleri
Astar Kumaş: şapka yapımında kullanılacak astar kumaş ince kumaşlardan tercih
edilmelidir. Astar kumaş çoğunlukla kesimli şapkalarda kullanılır. Her şapka yapımında
astar kumaş kullanılmaz.
Resim 4.9: Dokuma astar örneği Resim 4.10: Düz örme astar örneği
Tela: örme kumaşı rahat dikebilmek ve şapkaya düzgün bir görüntü kazandırmak için
tela kullanılır. Astar kumaşta olduğu gibi her şapka yapımında tela kullanılmaz. Seçilen
model özelliğine göre kullanılır. İnce olması bakımından kâğıt tela tercih edilmelidir.
Resim 4.11: Kâğıt tela örneği Resim 4.12: Plastik siper örneği
SİPER: şapkaların ön kısmına siperlik bölümüne geçirilen plastik bir malzemedir.
Tik Tak Bant: Şapkaların iç kısmına baş çevresine geçirilir. Kumaşın esnemesini
önlemek, kumaşa daha düzgün görüntü vermek için tik tak bandı veya grogren kurdele
kullanılır. Kullanılacak tik tak bandı kalın olmamalıdır. İnce ve tuşe ayarı sıkı örme tekniği
ile örülmelidir. Bu standartlara uymayan tik tak bandı yerine grogren kurdele kullanılmalıdır.
25
Resim 4.13: Tik tak bandı örneği Resim 4.13: Grogren kurdele örneği
4.4. Şapka Model Tespitinde Dikkat Edilecek Noktalar
Modaya uygun model seçilmelidir.
Mevsime uygun olmakatır. Örme kumaştan üretimi yapılan şapkalar kış
mevsimlerinde tercih edilen modellerdir.
Makinelerde kesilerek biçim verilen şapka üretiminin yanında düz örme kumaş
üzerinde kesim uygulanarak üretilen şapka modelleri de bulunmaktadır. Model
tespitinde buna dikkat edilmelidir.
Resim 4.14: Şapka model örnekleri
Üretim yapılacak atölye şartlarına göre model belirlenmelidir.
Çocuk modellerinde renkli eğlenceli sevimli model seçimi yapılmalıdır.
Desenli veya renkli modellerde günün modasına uygun renkler seçilmelidir.
26
ÖĞRENME FAALİYETİ-5
Kalite niteliklerine uygun olarak şapka ölçüsünü alma ve bu ölçüye uygun şekilde
şapka kalıbını çıkarma işlemini yapabileceksiniz.
Sektörde üretilen şapka modellerini desen ve örme işlemleri ile beraber inceleyiniz ve
model analizi yapınız. Gözlemlerinizi sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
5. MODEL ANALİZİ
5.1. Model Analiz İşlemleri
Şapka modelinin model teknik föyünde inceleme şekli aşağıdaki gibidir
Modelin genel görünüşü teknik çizimde gösterilmiştir.
Teknik çizimde, ölçü birimleri harflerle simgelenmiştir.
Model teknik föyünde ölçüler cm olarak verilmiştir.
Ölçüler ürünün bitmiş ölçüleridir.
Modüldeki kalıp çizimleri ¼ (25) eşelle yapılmıştır.
Model teknik föyünde; modelin numarası, modelin adı, sezonu, makine numarası,
iplik cinsi, modelin hazırlanma tarihi vb. bulunur.
ÖĞRENME FAALİYETİ-5
AMAÇ
ARAŞTIRMA
27
MODEL TEKNİK FÖYÜ
Model Nu: Sezon: Kış
Model Adı: şapka Müşteri: X
Şekil 5.1
Şapka modeli sekiz
parçalı ve siperli bir
çalışmadır.
Hazır Plastik siperlik
kullanılacaktır.
Tek renkli bir modeldir
Bu model için 67 cm
eninde 25 boyunda tek
plaka düz örme kumaş
kullanılacaktır.
Siperlik için 2/2 lastik
düzeninde 30 cm eninde
9 cm boyunda şapka
kumaş renginde örme
kumaş kullanılacaktır.
Şapka iç kısım başlık
çevresine tik tak bandı
geçirilecektir.
BEDEN DAĞILIMI 57 58 59 60
A Baş çevresi - 58 cm +2 - -
B Baş yüksekliği - 21+2 - -
Ölçüler cm cinsinden
verilmiştir.dikiş payları dahil
ölçülerdir.
5.2. Şapka Kalıp hazırlamada Kullanılan Araçlar ve Özellikleri
Kâğıt: İnce ve orta kalınlıkta resim kâğıtları A4 büyüklüğünde bütün kalıp çıkarma
teknikleri yapmak için uygundur.
Kurşun Kalem: Yumuşak uçlu HB silindiğinde iz bırakmayan kalem çizim yapmaya
uygundur.
Silgi: Lastik veya plastikten üretilmiş sert silgi kullanılması uygundur.
Cetvel: Şeffaf plastik 30 cm'lik cetvel kullanılması uygundur
Eşel: Kalıp çizimlerinde ölçü alma işleminde kullanılır. Kalıp çizim tekniklerinde (25)
eşel kullanımı uygundur.
28
Resim 5.1: Eşel örneği
Pistole: Kalıpta yuvarlak ve kavisli çizimlerde kullanılır.
Resim 5.2: Pistole örneği
29
5.3. Şapka Örme Talimatları ve Örme Ölçüleri
Kesimli Örgü Tekniğine Göre
Örme Bilgileri Örme Ölçüleri (cm) Örme Talimatları
Şapka 50 cm eninde ve boyunda örme
kumaş
Tek plaka düz örme tekniği
ile örülmüş kumaş
Astar 50 cm eninde ve boyunda astar
kumaş
İnce saten kumaş veya
örme kumaş uygundur.
Şapka çevresine tik tak
bandı
Eni 2,5
Boyu 64 cm
Tüm iğneler dolu tuşe
ayarı sıkı olan çelik örgü
tekniği veya grogren
kurdele uygundur.
5.4. Şapka Kalıbı Hazırlama İşlemleri
BEDEN DAĞILIMI 57 58 59 60 Dik.payı
A Baş Genişliği 57 58 59 60 1/8 +2
cm
B Baş Boyu 22 22 22 23 +2 cm
Not: Yukarıdaki tabloda keserek biçimlendirme tekniğine göre ölçüler ve dikiş payları
verilmiştir. Şapkalarda bedenler şapka çevre ölçüleri ile ifade edilir. İşletmelerde 57–60 cm
arası bedenler ile üretim yapılır. Bedenler arası büyüme 1 cm olarak uygulanır.
Sektör model föyleri üzerinde dikiş payları yer almaz. Yalnızca ürünün bitmiş ölçüleri
bulunur. Bu modüldeki çizimlerde, keserek biçim verme tekniği uygulanmıştır. Ayrıca
dikimde kullanılacak örgü yüzeyinin inceliği- kalınlığı, örgü tekniği ve iplik cinsi göz
önünde bulundurularak dikiş payları verilmiştir. Kumaş özelliği değişikliğinde ölçülere
verilen dikiş payları değişebilir
30
UYGULAMA FAALİYETİ
Şekil 5,2
UYGULAMA FAALİYETİ
31
Yukarıdaki kalıp çizimini yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
Atölye önlüğünüzü giyiniz.
Kalıp çizimi için araç-gerecinizi
hazırlayınız.
A4 büyüklüğünde kâğıt, kurşun kalem,
renkli kalem (mavi veya kırmızı),
cetvel, silgi, pistole, eşel.
Sol kenara şapka boyu ölçüsünde bir
dik çiziniz (1–2).
Ölçüleri Eşel ile almayı unutmayınız.
2 noktasını sağa doğru dik açı yaparak
şapka genişliği ölçüsünün (1/8)
ölçüsünde uzatınız (3).
Yardımcı çizgilerinizi oluştururken
kaleme bastırmadan çizim yapmaya
özen gösteriniz.
1 noktasını sağa doğru dik açı yaparak
şapka genişliği ölçüsünün (1/8)
ölçüsünde uzatınız (4).
Sağa doğru uzattığınız çizgilerin kayma
yapmamasına dikkat ediniz.
3 noktasını yukarıya doğru 4 noktası ile
birleştiriniz. Dikdörtgen oluşturunuz.
Şekil 5,4
Şapka eninde ve boyunda
(1/8)oluşturduğunuz dikdörtgenin
çizgilerinde kayma yapmayınız.
Şapka eninde(1/8) ve boyunda
oluşturduğunuz dikdörtgen üzerinde 2
noktasından yukarıya doğru işaret
alınız(5).
İşaretlerinizi hafif bir nokta şeklinde
almaya dikkat ediniz.
5 noktasından sola doğru ile işaret
alınız.(6).
Yukarıdaki şekli inceleyerek çalışınız.
3 noktasından yukarıya doğru işaret
alınız(7).
Eşel işaretlerini doğru almaya öze
gösteriniz.
7 noktasından sağa doğru işaret
alınız(8).
5 ile 7 noktasının ölçülerinin aynı
olmasına dikkat ediniz.
1 ile 4 noktasının ortasını işaret
alınız.(9).
Orta işaretleri dikkatli almaya özen
gösteriniz.
2 ile üç noktasının orta noktasını
bulunuz ve yukarıya doğru işaret
alınız(10).
2ile 3 noktasının ölçüsünü ikiye
bölünüz.
32
2, 6, 9 noktasını dışa doğru kavisli
biçimde pistole ile birleştiriniz.
Birleştirme yaptığınız yerlerde kırık
çizgi yapmamaya dikkat ediniz.
3, 8, 9 noktasını dışa doğru kavisli
biçimde pistole ile birleştiriniz.
Pistole ye en uygun noktayı bulmaya
özen gösteriniz.
2 noktası ile 3 noktasını içe kavisli bir
biçimde pistole ile birleştiriniz.
Kavis çizimlerinde pistole yi
kaydırmamaya özen gösteriniz.
Çizim yaptığınız kalıbın üzerinden
kırmızı kalem ile geçiniz.
Kırmızı kalem çizgisini dikkatli çiziniz.
Çizgi kırıkları yapmamaya dikkat
ediniz.
Değerlendirme ölçeği ile bu çalışmanızı
değerlendiriniz.
33
Kalıbı çıkarılan şapka modelinin kopyası alınarak şablon hazırlanır. Şapka şablonu
üzerindeki kesim adeti sekiz adettir. Aynı şablon astar kumaş kesiminde kullanılacaktır.
Şekil 5.4 Şapka kalıp şablonu
34
DEĞERLENDIRME ÖLÇÜTLERI
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Çizim yapmak için araç gerecinizi hazırladınız mı?
Atölye önlüğünüzü giydiniz mi?
Kullanacağız çizim aracını seçtiniz mi?
Şapka ölçülerinde dikdörtgen çizdiniz mi?
Yardımcı çizgi üzerinde kalıp çiziminizi oluşturdunuz mu?
Kavisli çizimleri düzgün çizdiniz mi?
Oluşturduğunuz kalıbın üzerinden kırmızı kalem geçtiniz mi?
İşi zamanında bitirdiniz mi?
TOPLAM
Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmaları kendiniz veya arkadaşınızla
değişerek değerlendiriniz.
35
ÖĞRENME FAALİYETİ 6
Kalite niteliklerine uygun olarak kalıplı kesim uygulayarak şapka kesim işlemini
yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Sektörde kalıp ile üretilen şapka modellerini örme işlemleri ile beraber inceleyiniz
Gözlemlerinizi sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız
Örme makinelerinde kesimli üretilen şapka modellerini inceleyiniz.
6. ŞAPKA KESİMİ
6.1. Asgari Çalışma Talimatı Hazırlama İşlemleri
Dikişler
Şapka model ve kumaş özelliğine göre dikiş makineleri seçilir. Örgü kalınlığına
uygun kalınlıkta düz dikiş makinesi seçilmelidir.
Dikiş payları örme kumaş genelinde 1 cm olarak kullanılır.
Düz dikiş makinelerinin iğne ve dikiş ayarları ayrı bir parça üzerinde yapılmalıdır.
Makineye parçalar dikilmek üzere yerleştirildiğinde dikiş paylarının her işlemde
ters yüzde kalmasına dikkat edilmelidir.
Ütüleme
Ütü işleminde dikişlerde parlama yapmadan dikiş hatlarının net bir görüntüye
kavuşturulması sağlanmalıdır.
Ütüleme işlemi sırasında ölçü kontrolü de yapılmalıdır.
6.2. Kalite Niteliklerini Belirleme İşlemleri
Kalite nitelikleri formunda, dikişlerin ya da ürün üzerinde yapılan çalışmaların olması
gereken ölçüleri ve toleransları verilir. Bu formdaki ölçülere göre ürünlerin kalite kontrolü
yapılır.
ÖĞRENME FAALİYETİ-6
AMAÇ
ARAŞTIRMA
36
Kalite nitelikleri tamamen müşteri talepleri doğrultusunda belirlenir.
Tolerans: Model çalışmasında istenilen ölçülerdeki 1cm’lik sapmalar.
KALİTE NİTELİKLERİ
Ürün: Düz örme şapka
İşlem Basamağı:
Kalite Niteliği
Tolerans
Nu. Tanımlama Standart + -
Baş genişliği 1 1 1
Baş boy 1 1 1
Overlok çekim düzgünlüğü 0,5 0,5 0,5
Kontrol edildi Tarih
İlk Kontrol
İlk kontrol işlemi, şapka yapımında uygulanacak modelin örgü özelliklerini taşıyıp
taşımadığını kontrol etmek amacıyla yapılır.
Bu inceleme sırasında,
Astar kumaşın modele uygunluğu kontrol edilir. İnceliği kalınlığı kontrol edilir.
Tela uygunluğu kontrol edilir, şapka kumaşta kullanılacak telanın ince olması
uygundur.
Abraj olup olmadığı örgü kumaş üzerinde ince veya kalın kısımları kontrol edilir.
Birden fazla renkle örülmüşse renk uyumu kontrol edilir.
Örgü hataları kontrol edilir. Hatalı örme kumaşlar örme dairesine geri gönderilir.
May sayılarak örgünün tuşesi ve kumaş ele alınarak yumuşaklığı(tutumu) kontrol
edilir.
Bantların renk ve ölçü uygunluğu kontrol edilir.
Örülen kumaşın lekeli olup olmadığı kontrol edilir.
İlmek kaçığı, patlak, sökük olup olmadığı tüm bu özellikler açısından kumaşın ilk
kontrolü yapılır.
Kontrolleri yapılacak kumaş örnekleri
Resim 6.1: Astar kumaş örneği Tela örneği Örme kumaş örneği
37
Komple Beden Eşleştirme
Eşleştirme sırasında beden numaralarına göre şapka örme kumaş parçaları,şapka astar
kumaş parçaları ve baş çevresi bantları bir kompleyi oluşturacak şekilde eşleştirilir.
Şapka Örme Kumaşın Teyellenmesi
Kullanılacak kumaş tek plaka örgü kumaş olduğundan dolayı teyel işlemi
uygulanacaktır.
Teyel işlemi ütü sırasında kumaşın kenarlarının kıvrılmasını önlemek için yapılır.
Şapka Kumaşının Ütülenmesi
Şapka örgü kumaşı, astar kumaşı ve şapka çevresi için kullanılacak bant kesim
işleminden önce ütülenmelidir.
6.3. Şapka Kesim İşlemleri
UYGULAMA FAALİYETİ
Yukarıdaki şapka şablonunu kumaşa uygulayarak şapka kesimini yapınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
38
İşlem Basamakları Öneriler
Atölye önlüğünüzü giyiniz.
Şapka kesimi için araç ve gerecinizi hazırlayınız Mezura, makas, ütü, kalıp,
çizgi taşı
Telayı örgü kumaşa ütü ile yapıştırınız. Astar kumaşa iyice
yapışıncaya kadar ütü
yapınız.
Hazırladığınız kumaşa kalıbınızı yerleştiriniz. Kalıbı kumaşa düzenli
yerleştirmeye dikkat ediniz.
Çizgi taşı ile kumaşı çiziniz. Çizgiyi kaydırmadan çiziniz.
Çizdiğiniz kumaşı kesiniz.
Sekiz adet düz örme kumaş kesiniz. Kesimleri tek tek yapınız.
39
Aynı işlemi astar kumaşa uygulayınız. Astar kumaşı da sekiz adet
kesmeyi unutmayınız.
Kesim işlemini bitirdikten sonra malzemeleri
toplayınız.
Topladığınız malzemeleri
dolaba koymayı unutmayınız.
40
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Uygulama Faaliyeti’nde yapmış olduğunuz çalışmayı kendiniz ya da arkadaşınızla
değiştirerek değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Düz Örme Şapka Kesimi
Kesim için araç gerecinizi hazırladınız mı?
Telayı örgü kumaşa yapıştırdınız mı?
Hazırladığınız kumaşa kalıbı yerleştirdiniz mi?
Kumaşı çizgi taşı ile çizdiniz mi?
Kumaşı tekniğine uygun kestiniz mi?
Tüm parçaları kestiniz mi?
Aynı işlemi astar kumaşa uyguladınız mı?
İşi zamanında bitirdiniz mi?
TOPLAM
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa, Öğrenme Faaliyeti’ne geri
dönerek işlemi tekrarlayınız.
41
ÖĞRENME FALİYETİ–7
Dikim planı doğrultusunda kalite niteliklerini belirleyip düz örme şapka dikimini
yapabileceksiniz.
Sektörde, üretimde kullanılan dikim planı örnekleri ile bant usulü şapka dikim
işlemlerini araştırınız. Gözlemlerinizi sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
7. DÜZ ÖRME ŞAPKA DİKİMİ
7.1. Şapka Dikim Planı Hazırlama İşlemleri
Dikim planı, şapka dikimindeki işlem basamakları ile bu işlem basamaklarında
kullanılan makineleri gösteren formdur. Bu form ile kullanılacak makinelere göre üretim
bandı oluşturulur ve bu sıraya göre üretim yapılır. Bir parça üzerindeki işlemler
tamamlanarak parçalar birbirine monte edilecek şekilde dikim planı hazırlanmalıdır.
DİKİM PLANI
Ürün: Düz örme şapka dikimi Tarih:
Hazırlayan: Sezon:
Üretim
Sıra
Nu.
Akış Basamakları Çalışma Aracı Tahmini
Zaman
Ölçülen
Zaman
1 Şapka parçalarını birleştirme Düz dikiş makineleri
2 Dikilen parçalara overlok çekme Overlok
3 Astar parçalarını dikme Düz dikiş makineleri
4 Dikilen astar parçalarına overlok
çekme
Overlok
5 Plastik siperliğin kumaşa dikimi Düz dikiş makineleri
6 Dikilen plastik siperliğe overlok
çekme
Overlok
8 Şapkanın tik tak bandı ile
siperliğin dikimi
Düz dikiş makineleri
9 El işi El işi bölümü
10 Bitmiş ütü yapma Ütü
11 Kalite kontrol Kalite kontrol
nitelikleri
ÖĞRENME FALİYETİ–7
AMAÇ
ARAŞTIRMA
42
7.2. Makine Parkını Belirleme İşlemleri
7.2.1. Şapka Dikiminde Kullanılacak Dikim Makineleri
Overlok makinesi
Düz sanayi dikiş makinesi
43
Makine Parkını Belirleme
DÜZ DİKİŞ MAKİNESİ
OVERLOK
DÜZ DİKİŞ MAKİNESİ
OVERLOK
EL İŞİ
SON ÜTÜ
KALİTE KONTROL
DÜZ DİKİŞ MAKİNESİ
OVERLOK
DÜZ DİKİŞ MAKİNESİ
OVERLOK
44
7.3. Şapka Dikiminde Ön Hazırlık İşlemleri
Düz dikiş makinesinin ipliklerinin kumaşa uygun renkte takılacaktır.
Overlok makinesinin ipliklerinin kumaşa uygun renkte takılacaktır.
Şapka kumaş parçalarının ölçülerine dikkat edilerek dikim yapılacaktır.
Düz dikiş ve overlok makinesinin dikiş kontrolleri örnek parça üzerinde
yapılacaktır.
Dikim yaparken her düz dikimden sonra overlok dikimi yapılacaktır.
Parçalar birleştirilirken tepe dikişlerin karşılıklı gelmesine bakılacaktır.
7.4. Şapka Dikim İşlemleri
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları Öneriler
Atölye önlüğünüzü giyiniz.
Şapka dikim için araç ve gerecinizi ve makinelerinizi
hazırlayınız
Makinelere kumaş
rengine uygun iplik
takmayı unutmayınız.
Başlık dikimi için kesim uyguladığınız düz örme
kumaş ve astar kumaşı
